Czym jest udar po przebudzeniu i jakie są objawy „wake-up stroke”? O której godzinie wybudza pacjentów poranny udar?

Udar to nagły problem wymagający natychmiastowej pomocy medycznej. Niestety, ten zagrażający życiu incydent kardiologiczny może wydarzyć się w dowolnym momencie, również podczas snu. Według różnych badań ma to miejsce w 8-28 proc. udarów, a w źródłach polskich podaje się, że jest to ok. 20 proc. pacjentów z udarem mózgu.

Możliwe jest, by obudzić się z objawami udaru mózgu wskutek tego, że wydarzył się on podczas snu. W takiej sytuacji czasem mówi się o „wake-up stroke”, czyli udarze wybudzającym, albo też porannym.

Pod względem medycznym wybudzający udar nie różni się niczym od zwykłego udaru, jednak może mieć o wiele groźniejsze skutki w związku z opóźnieniami w uzyskaniu pomocy. W przypadku osoby, która kładzie się spać z normalnym samopoczuciem i budzi z symptomami udaru, nie wiadomo, kiedy miał on miejsce.

Chociaż według nowych doniesień wake-up stroke zachodzi tuż przed przebudzeniem, niezmiennie dla pacjenta liczy się każda minuta. Czas na udzielenie skutecznej pomocy to zaledwie 4,5 godziny, a z każdą chwilą stan pacjenta się pogarsza.

Jej szybkie udzielenie decyduje o zdrowiu i życiu osoby z udarem, ponieważ wiąże się on z zaburzeniem dopływu krwi do mózgu i powoduje bezpowrotne obumieranie komórek nerwowych. Do rozwoju tej sytuacji może dojść na skutek zablokowania dopływu krwi (jest to postać niedokrwienna, która stanowi większość przypadków) lub pęknięcia naczynia krwionośnego i wycieku krwi (wylew krwi do mózgu, który stanowi ok. 13 proc. udarów).

Udary we śnie zwykle stwierdzane są począwszy od godziny 6 rano. W godzinach porannych do udaru najczęściej dochodzi około 8:30.

Chociaż udary po przebudzeniu ma praktycznie takie same przyczyny i mechanizm, co udary występujące o innych porach, w badaniach udało się ustalić, że są częstsze u pewnych grup ludności.

Przyczyną, dla której udary mogą zachodzić we śnie, są okołodobowe zmiany w organizmie dotyczące pracy serca, ciśnienia krwi i jej krzepnięcia. Dlatego wake-up stroke może być większym zagrożeniem dla osób z zaburzeniami dotyczącymi wymienionych kwestii.

Jak dotąd ustalono, wystąpieniu wake-up stroke sprzyjają:

• Migotanie przedsionków serca – częstsze występowanie epizodów migotania przedsionków serca stwierdza się z samego rana.
• Skoki ciśnienia krwi – udary we śnie częściej dotyczą osób z dużymi porannymi wahaniami skurczowego ciśnienia krwi (o 40-60 mm Hg), które najczęściej wynikają z sztywności naczyń krwionośnych wynikającej z ich chorób; u osób zdrowych poranne ciśnienie jest wyższe tylko o 20-25 mm Hg.
• Zaburzenia snu, zwłaszcza związane z obturacyjnych bezdechem sennym – choć dotyczy to udarów ogółem, w jednym z badań wykazano jednak, że te pacjenci doznający porannego udaru częściej należą do osób chrapiących (90,5 proc.) niż ci, u których mają one miejsce podczas czuwania (70 proc.).
• Złe wyniki lipidogramu – czynnikiem ryzyka udaru jest wysoki poziom cholesterolu we krwi, a według niektórych badań osoby przeżywające ten wybudzający mają zdecydowanie gorsze profile lipidowe niż ci, których uratowano po innego rodzaju udarze.
• Nadciśnienie tętnicze – ten ogólny czynnik ryzyka udaru jest szczególnie związany z występowaniem podczas snu udaru niedokrwiennego mózgu.
• Palenie tytoniu – zwiększa ryzyko udaru, a u osób dostających go we śnie dotyczy to szczególnie udaru będącego skutkiem wylewu krwi do mózgu
• Wiek – ryzyko wystąpienie udaru rośnie wraz z wiekiem i choć najczęściej dotyczy osób mających ok. 70 lat, w jednym z badań ten we śnie u większej liczby pacjentów miał miejsce nieco później, w 72. roku życia. W innym osoby przeżywające wybudzający udar byli znacznie młodsi niż ci, których wyratowano z udaru podczas czuwania.

Udar pod czas snu częściej występuje w jego fazie REM, czyli gwałtownych ruchów gałek ocznych, kiedy najczęściej śnimy.

Udar wymaga szybkiego rozpoznania, a to jest możliwe na podstawie objawów. Są one charakterystyczne i dość łatwe do rozpoznania, ponieważ często dotyczą tylko połowy ciała.

Do najczęstszych objawów udaru, w tym również wake-up stroke, należą:

• zaburzenia lub utrata widzenia,
• niewyraźna mowa,
• osłabienie mięśni kończyn po jednej stronie ciała,
• opadanie kącika oka lub ust, zwiotczenie połowy twarzy,
• ból i zawroty głowy,
• dezorientacja.

Rzadko pojawiają się zaburzenia czucia, inkontynencja moczowa, czkawka, problemy z koordynacją czy objawy podobne do demencji.

Leczenie, które przywraca krążenie w mózgu po udarze niedokrwiennym, polega na dożylnym podaniu leku trombolitycznego w postaci tkankowego aktywatora plazminogenu (tPA). Leku nie wolno podawać w przypadku wylewu krwi do mózgu, przy którym u pacjenta musi zostać obniżone ciśnienie krwi. W pierwszej kolejności konieczne jest więc ustalenie typu wylewu, co dodatkowo przedłuża oczekiwanie na leczenie.

Dlatego też w przypadku zauważenia objawów udaru działaj szybko i wezwij pomoc!